Świadczenie rodzicielskie jest świadczeniem rodzinnym, przysługuje w związku z urodzeniem dziecka albo w związku z przysposobieniem lub objęciem opieką dziecka w wieku do ukończenia siódmego roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do ukończenia przez dziecko dziesiątego roku życia.
Świadczenie rodzicielskie przysługuje osobie, która nie ma uprawnień do zasiłku macierzyńskiego, ani nie ma uprawnień do świadczeń poza ubezpieczeniowych związanych z macierzyństwem lub rodzicielstwem, tj. nie otrzymuje w związku z urodzeniem lub przyjęciem dziecka na wychowanie uposażenia. Mogą z niego skorzystać miedzy innymi: studenci, osoby bezrobotne (niezależnie czy są zarejestrowane w Urzędzie Pracy czy nie), osoby pracujące na umowach cywilno-prawnych oraz osoby zatrudnione lub prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą jeżeli nie pobierają zasiłku macierzyńskiego. Świadczenie to nie przysługuje, jeżeli drugi z rodziców lub opiekunów dziecka jest uprawniony do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia w związku z urodzeniem lub przyjęciem dziecka na wychowanie. Przyznawane jest niezależnie od dochodu rodziny i można je pobierać przez rok (52 tygodnie) w przypadku urodzenia bądź przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, przez 65 tygodni w przypadku dwójki dzieci, 67 tygodni – trójki, 69 tygodni – czwórki, a przy piątce i więcej – 71 tygodni.
Dnia 19 marca 2025 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. 2024 poz. 1871). Ustawa wprowadziła dodatkowy uzupełniający urlop macierzyński do 8 tygodni lub do 15 tygodni – w zależności od okresu hospitalizacji i tygodnia ciąży, w którym urodzi się dziecko, lub jego masy urodzeniowej. Konsekwencją zmian dokonanych w kodeksie pracy oraz w przepisach regulujących przysługiwanie zasiłku macierzyńskiego jest również zmiana w ustawie o świadczeniach rodzinnych dotycząca świadczenia rodzicielskiego.
W art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych, po ust. 3, dodano ust. 3a–3f w brzmieniu:
„3a. W przypadku urodzenia dziecka:
1) przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g okresy, o których mowa w ust. 3, ulegają wydłużeniu o tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
2) po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g okresy, o których mowa w ust. 3, ulegają wydłużeniu o tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
3) po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie, okresy, o których mowa w ust. 3, ulegają wydłużeniu o tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.
3b. Okres wydłużenia, o którym mowa w ust. 3a, potwierdza się na podstawie zaświadczenia wydanego przez szpital, w którym przebywało dziecko. Zaświadczenie zawiera informacje o okresie pobytu dziecka w szpitalu oraz o urodzeniu dziecka:
1) przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g;
2) po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową większą niż 1000 g;
3) po ukończeniu 37. tygodnia ciąży.
3c. W przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie przy ustalaniu prawa do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach określonych w ust. 3a należy uwzględnić wagę dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz okres pobytu w szpitalu dziecka najdłużej hospitalizowanego.
3d. Przy ustalaniu prawa do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach określonych w ust. 3a okresy pobytu dziecka w szpitalu do upływu odpowiednio 8. albo 15. tygodnia po porodzie sumuje się. Niepełny tydzień zaokrągla się w górę do pełnego tygodnia.
3e. Ustalenie prawa do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach określonych w ust. 3a–3d następuje jednorazowo na wniosek osoby uprawnionej złożony najpóźniej do ostatniego dnia miesiąca następującego po upływie okresów, o których mowa w ust. 3.
3f. Osoba, o której mowa w ust. 1 pkt 2–4, ma prawo do wydłużenia okresu przysługiwania świadczenia rodzicielskiego na zasadach określonych w ust. 3a, jeżeli pobyt dziecka w szpitalu miał miejsce odpowiednio po objęciu dziecka opieką lub po przysposobieniu dziecka.”
Natomiast w art. 17c w ust. 9 pkt 1 określono, że świadczenie rodzicielskie nie będzie przysługiwać także w przypadku, gdy co najmniej jeden z rodziców dziecka lub osoba, o której mowa w ust. 1 pkt 2 lub 3, otrzymuje zasiłek macierzyński za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.
Ponadto w art. 29 ust.1 ww. ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. dodano przepisy przejściowe zgodnie, z którymi nowe brzmienie art. 17c ustawy stosuje się także do osoby, która w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. 19 marca 2025 r.) jest uprawniona do otrzymywania świadczenia rodzicielskiego lub otrzymuje świadczenie rodzicielskie. W takim przypadku prawo do świadczenia rodzicielskiego ustala się na wniosek osoby uprawnionej do otrzymywania świadczenia rodzicielskiego lub otrzymującej świadczenie rodzicielskie złożony nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po upływie okresów, o których mowa w art. 17c ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Podsumowując będą 4 przypadki wydłużenia świadczenia rodzicielskiego za okres pobytu dziecka w szpitalu po urodzeniu:
- Wcześniak urodzony przed ukończeniem 28 tygodnia ciąży – wydłużenie do 15 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu po porodzie,
- Wcześniak urodzony po ukończeniu 28 tygodniu ciąży a przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży z masą urodzeniową większą niż 1000 g – wydłużenie do 8 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu po porodzie,
- Dziecko urodzone zarówno przed terminem (w dowolnym okresie ciąży) jak i terminowo (tj. po 37 tygodniu ciąży) ale z masą urodzeniową nie wyższą niż 1000 g - wydłużenie do 15 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu po porodzie,
- Dziecko urodzone terminowo (tj. po ukończeniu 37 tygodnia ciąży) i z masą urodzeniową większą niż 1000 g – wydłużenie do 8 tygodni za każdy tydzień pobytu w szpitalu pod warunkiem, że od 5 dnia po porodzie do 28 dnia po porodzie będzie miał miejsce pobyt w szpitalu trwający co najmniej 2 kolejne dni.
WARUNKI OTRZYMANIA ŚWIADCZENIA RODZICIELSKIEGO
Aby otrzymać świadczenie należy złożyć wniosek o ustalenie prawa do świadczenia rodzicielskiego wraz z dokumentem tożsamości, aktem urodzenia dziecka, oświadczeniem o braku uprawnień do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia, oświadczeniem składanym w celu ustalenia ustawodawstwa państwa właściwego do wypłaty świadczeń rodzinnych, oświadczeniem dotyczącym danych osobowych, oświadczeniem dotyczącym formy wypłacania świadczeń
Termin składania wniosków:
W przypadku urodzenia, przysposobienia lub objęcia opieką dziecka – trzy miesiące od dnia porodu, przysposobienia lub objęcia opieką- w tym przypadku świadczenie przyznawane jest od dnia urodzenia dziecka. Jeżeli wniosek zostanie złożony po tym terminie świadczenie zostaje przyznane od miesiąca złożenia wniosku.
Świadczenie rodzicielskie wlicza się do dochodu w innych systemach wsparcia rodzin, w szczególności przy ustalaniu prawa do świadczeń z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
WAŻNE
Z uwagi na wprowadzenie świadczenia rodzicielskiego, zmianie uległy przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 870) w zakresie kwoty otrzymywanego przez ubezpieczonych zasiłku macierzyńskiego. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 31 ust. 3a ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., w przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego czyli do kwoty 1000 zł.
Od 1 stycznia 2016 r. zmieniły się również zasady przyznawania zasiłku macierzyńskiego w KRUS (od 1 stycznia 2016 r. zasiłek macierzyński, przysługujący dotychczas w Kasie jako jednorazowe świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, będzie okresowym świadczeniem z ubezpieczenia emerytalno-rentowego rolników przysługującym w wysokości 1000 zł miesięcznie.